Tohumlar

Tohum kavramı; ekmek, makarna, pirinç vb. ile başlayıp meyve sebzelere kadar uzanan geniş bir yelpazeye sahiptir. En basit tanımıyla toprağa ekip gerekli sulamaları yaptığımızda elde ettiğimiz şeylerin başı tohuma dayanmaktadır. Aslında bakıldığında bugün tükettiğimiz her şey doğrudan (meyve sebze, tahıllar gibi bitkiler) ve dolaylı (hayvanların bitkileri tüketmesi ile) olarak tohum ile ilişkilidir. Günümüzde besleyici özellikleri nedeniyle keten, kenevir, teff, chia gibi tohumların tüketiminin yaygınlaştığını biliyoruz. Bu yazıda tohumun ne olduğu daha sonra ise çeşitler arasında özelleşerek tohumları anlatmayı amaçlıyorum. Peki tohum bilimsel tanımıyla nedir?

Tohum çiçekli bir bitkinin üreme ile ilgili olan kısmı olup başlıca embriyo, endosperm ve testa olmak üzere 3 ana bölümden meydana gelir. Embriyo, erkek ve dişi organların bir araya gelip ürettiği ve zamanı gelince büyüyerek yeni bitkiyi oluşturacak kısmıdır. Endosperm ise embriyonun büyüyüp gelişmesi, yeni bitkiyi oluşturması için gerekli yiyeceklerin depolandığı bir nevi evlerimizdeki kiler, vücudumuzdaki yağ depoları gibi zamanı gelince kullanılmak üzere enerjinin(yiyeceklerin) depolandığı kısımdır. Son olarak Testa ise embriyo ve endospermi sararak onları dış etkenlere karşı koruyan tabakadır.

İlk tohum ıslahının M.Ö 11. yüzyılda emmer ve einkorn (Triticum monococcum) buğdayı ile başladığı bilinmektedir. Aslında bakılırsa tarımsal üretimin kaynağı tohumdur. Türkiye’de ilk Tohumculuk Kanunu 1963 yılında çıkarılmıştır ve bu dönemden itibaren yapılan araştırmalar ve sertifikasyonlar belgelendirilmektedir.3 Tarla bitkileri üretimi, sebze ve meyve tohumculuğu gibi çok çeşitli alanlarda tohumculuğun önemi büyüktür. Tohumlar yörelere özgü olarak farklı özellikler gösterebildiği gibi üretilme aşamasında uygulanan melezleme yöntemleri ile de farklı özelliklere sahip olabilirler. Melez yani hibrit iki farklı hayvanın veya bitkinin birleşmesinden ortaya çıkan yeni türe verilen isimdir.4 Yani tarımda hibrit tohumlar kullanılır ve GDO ile hibrit kavramları aynı kavramlar değildir. Türkiye de GDO’lu tohum üretimi yoktur ve dünya var olduğundan beri kullanılan bir yöntem olan hibritleme (melezleme) yöntemiyle üretilir. Hibritleme yönteminin amacı yüksek verim ve kaliteye sahip standardı değişmeyen tohumların üretilmesidir.5 Yani uzun lafın kısası Türkiye’de GDO’lu tohum üretimi yoktur. Bir başka inanış ise ülkemizde sektöre daha çok yabancı firmaların hakim olduğu konusunda. TÜRKTOB’un (Türkiye Tohumcular Birliği) bildirdiğine göre Türkiye’de tohumculukla ilgili faaliyet gösteren firma sayısı 643 olup sermaye durumuna göre bu firmaların 623’ü yerli, 16’sı yabancı ve 4’ü de ortaklık şeklindedir. Aslında bakıldığında tohumculuk firmalarının %97’si tamamen yerlidir.